Technologie testen

Bepaal welke testen nodig zijn en hoe je die gaat uitvoeren.  

Bespreek met het projectteam en ICT welke drie soorten testen mogelijk zijn: de technische test, de gebruiksvriendelijkheidstest en de acceptatietest. Welke testen nodig zijn, hangt af van de technologie en van afspraken met de leverancier. 

Bij complexe technologie (bijvoorbeeld een zorgoproepsysteem met meerdere koppelingen) voer je alle drie de testen uit. Bij eenvoudige technologie (bijvoorbeeld robotdieren) kan een kleine, korte test voldoende zijn.

Technische test
Je controleert stap voor stap of de technologie technisch goed werkt. Je kijkt of functies doen wat ze moeten doen en of alles goed samenwerkt in de ICT-omgeving. Gebruik hiervoor een duidelijke checklist, een testteam en een passende testruimte. Let ook op datakwaliteit: komen de gegevens in het dashboard overeen met wat er in werkelijkheid gebeurt? 

Gebruiksvriendelijkheidstest
Je kijkt of mensen de technologie begrijpen en goed kunnen bedienen. Cliënten en medewerkers voeren taken uit terwijl je meekijkt en vragen stelt: wat gaat makkelijk? Wat kost moeite? Wat kan beter? 

Acceptatietest
Bij een acceptatietest laat je de belangrijkste functies van de technologie zien aan cliënten en medewerkers. Je doet dit op een interactieve manier, zodat zij zelf kunnen ervaren hoe het werkt. Daarna bespreek je samen: 

• Wat vinden zij van de functies die ze zien en uitproberen? 
• Willen zij de technologie gaan gebruiken? 
• Welke kansen en risico’s zien zij? 

Bij eenvoudige technologieën, zoals robotdieren of digitale planborden, is een kleine test vaak genoeg. Je hebt dan geen aparte testruimte nodig. Spreek een korte uitprobeerperiode af met een paar cliënten en medewerkers. Zo krijg je snel praktische inzichten zonder een uitgebreide test.  

Je doorloopt de volgende stappen één voor één als je een complexe technologie test. Gebruik je een eenvoudige technologie? Kies dan alleen de stappen die je echt nodig hebt.

Je hebt eerder de werkdocumenten Gebruikersfuncties en Producteigenschappen opgesteld. Pak die erbij. Bepaal met je projectteam en collega's van ICT welke gebruikersfuncties en producteigenschappen je technisch gaat testen. Je gaat hierbij uit van de gebruikersfuncties en producteigenschappen die een hoge prioriteit hebben gekregen. Kopieer ze naar de het bijbehorende tabblad van het Werkdocument technologie testen.  

Vorm een testteam en zorg daarbij voor vertegenwoordiging vanuit ICT en de zorg. Spreek vooraf af wie welke rol zal hebben tijdens de tests, hoe jullie de gebruikersfunctie uit de testlijst gaan testen en wat daarvoor nodig is.  

Gebruik realistische praktijksituaties. Bijvoorbeeld: bij het testen van valdetectie heb je iemand die een val uitvoert, iemand die meldingen ontvangt, een bed met sensor en een centralist die de melding ontvangt nodig. 

Spreek af wanneer een test ‘geslaagd’ is, bijvoorbeeld hoe luid een signaal moet zijn of hoe duidelijk een beeld moet zijn. 

Kies een ruimte die lijkt op de praktijk, zoals een lege cliëntkamer. De ruimte moet beschikbaar zijn voor ICT, leverancier en testteam. 

Testen in een kamer waar een cliënt woont, is niet praktisch. Zorg voor rust. Het regelen van een passende ruimte kan extra tijd of interne kosten vragen. Stem dit af met de locatiemanager of directie. Maak afspraken over de technische mogelijkheden en informeer medewerkers en cliënten tijdig. 

Houd rekening met 2 à 3 maanden voor installatie en testen van complexe technologie. En met eventuele uitloop door vakanties of onvoorziene omstandigheden. 

Bespreek de testlijst met de leverancier en het ICT-team en maak afspraken over de benodigdheden om de technologie in de testomgeving gebruiksklaar te maken. Het kan helpen om de testlocatie eerst te bezoeken. Bij uitgebreide tests is het gebruikelijk dat de leverancier hiervoor kosten rekent, die later kunnen worden verrekend bij de uiteindelijke contractering. Zorg in dat geval voor een aparte offerte voor de testfase en maak duidelijke afspraken, zodat helder is wat je van de leverancier kunt verwachten en welke (technische) randvoorwaarden in je organisatie geregeld moeten zijn.   

Het ICT-team organiseert de randvoorwaarden om de installatie door de leverancier mogelijk te maken. Denk aan het aanleggen van bekabeling, aanpassen van netwerkinstellingen of het klaarmaken van smartphones waarop de app van de leverancier wordt geïnstalleerd.  

De leverancier zorgt samen met het ICT-team voor de installatie en instellingen van de technologie in de testomgeving. Samen proberen zij de technologie uit, om te controleren of de apparatuur goed werkt zodat de tests uitgevoerd kunnen worden.

Voer de testen uit, verzamel en bespreek de resultaten.  

Organiseer een testdag met het testteam. Zorg dat technische ondersteuning vanuit de leverancier aanwezig is, bij voorkeur op locatie. Test met het testteam systematisch alle gebruikersfuncties en producteigenschappen en noteer bevindingen in het Werkdocument technologie testen; tabblad technische test. Herhaal tests om tot een betrouwbare beoordeling te komen. Bespreek bij problemen mogelijke oplossingen met de leverancier, zoals aanpassingen aan de instellingen of het gebruik van alternatieve bedieningselementen. Gebruik de aanwezigheid van de leverancier om direct vragen te stellen en gezamenlijk inzicht te krijgen in zowel het gebruik als de technische werking van het product. 

Evalueer na de testdag met het testteam hoe de technische tests zijn verlopen. Gebruik de uitkomsten van de technische test uit je werkdocument om overzicht te krijgen op functies die goed werken, die nog aandacht vragen en functies waarvan technische problemen opgelost moeten worden. Bespreek deze bevindingen met de leverancier en bepaal samen welke verbeteringen nodig zijn. Na realisatie van de aanpassingen, test je de eerder onvoldoende beoordeelde functies opnieuw, totdat je tevreden bent. 

Nu je bekend bent met de technologie, bepaal je welke functies je wilt testen met cliënten en medewerkers in een gebruiksvriendelijkheidstest. Daarin beoordeel je of het goed lukt de technologie te gebruiken, bedienen en begrijpen.  

Een gebruiksvriendelijkheidstest voer je bij voorkeur uit met individuele cliënten en medewerkers. Dit zorgt voor eerlijke en persoonlijke antwoorden. Gebruik ter inspiratie het Voorbeeld gebruiksvriendelijkheidstest technologie in de woning.  

Loop jullie eigen gebruikersfuncties en producteigenschappen langs en kies wat belangrijk is om te testen. Je hoeft niet alles te testen. Focus op onderdelen waarvoor je input nodig hebt. Kan je een knop bedienen met beperkte handfunctie? Is een scherm goed bereikbaar vanuit een rolstoel?  

Bepaal met het testteam welke vragen je wilt gaan stellen en in welke logische volgorde. 

Voor het testen van een specifieke gebruikersfunctie is het handig de volgende structuur aanhouden.   

1. Vraag naar huidige werkwijze  [Kun je vertellen hoe je deze functie nu gebruikt?]
2. Leg uit welke mogelijkheden er zijn [Er zijn verschillende manieren waarop je deze functie straks kunt gebruiken. Via een knop een app of spraakbediening.  Wat vind je van deze opties?]
3. Laat een optie zien en vraag om zelf te proberen: [Ik laat je nu één manier zien. (Demonstreren). Wil je dit zelf proberen?] 

Noteer per gebruikersfunctie of producteigenschap welke vragen je gaat stellen in het Werkdocument technologie testen; tabblad gebruiksvriendelijkheidstest.   

Gebruik het werkdocument onderaan deze methodenpagina om een uitnodigingsbrief en toestemmingsformulier op te stellen. Dit helpt om verwachtingen duidelijk te maken en is belangrijk voor het naleven van de AVG-regels. Gebruik ter inspiratie het document Uitnodiging en introductie voor cliënten. Ga uit van een test van een uur per gebruiker, inclusief ontvangst en introductie.  

Nodig cliënten en/of medewerkers uit om mee te doen aan de test. Het aantal deelnemers ligt niet vast: hoe meer mensen meedoen, hoe meer waardevolle input je verzamelt. Houd als richtlijn minimaal 5 deelnemers per groep aan.   

Plan individuele afspraken in de testomgeving met mensen die mee willen doen. Ga uit van een test van een uur per gebruiker, inclusief ontvangst en introductie.  

Zorg dat je alle benodigdheden klaar hebt liggen. Een goede voorbereiding zorgt voor een rustige testomgeving en betrouwbare resultaten. Handige materialen zijn:  

• een laptop of tablet voor het noteren van observaties;  

• een telefoon met microfoon voor geluidsopnames;  

• een print van de testlijst met ruimte voor aantekeningen;  

• het toestemmingsformulier;  

• eventueel drinken of iets te eten voor deelnemers;  

• een klok of timer om de testduur te bewaken.  

 Oefen de complete test met één gebruiker. Pas het testplan aan als iets niet soepel gaat.

Het is niet nodig dat het hele testteam aanwezig is. Eén testleider is voldoende, bij voorkeur iemand met ervaring in het begeleiden van onderzoeken of testen met cliënten of medewerkers. Het is handig om er een tweede persoon bij te hebben die observeert en aantekeningen maakt. Voer de test bij iedereen op dezelfde manier uit. Zo krijg je betrouwbare input en kun je resultaten goed vergelijken.   

Vul je observaties en de antwoorden op gestelde vragen aan in het Werkdocument technologie testen; tabblad gebruiksvriendelijkheidstest. Gebruik hierbij de eventueel opgenomen geluidsfragmenten.  

Bespreek de uitkomsten met het projectteam. Voor elke gebruikersfunctie of producteigenschap moet het volgende worden bepaald:  

• Wat vonden de testpersonen ervan?  

• Bij welke testpersonen werkte het niet goed/wel goed?  

• Wat was de oorzaak van eventuele problemen?  

• Welke wensen of noodzakelijke aanpassingen aan de technologie zijn hieruit naar voren gekomen?  

Neem bevindingen over de technologie mee in gesprekken met de leverancier. Beoordeel daarbij of aanpassingen in de voorbeeldwoning moeten worden doorgevoerd en opnieuw worden getest, of dat deze op een later moment in het project worden opgepakt.  

In een acceptatietest toets je de technologie groepsgewijs met alle stakeholders die de technologie gaan gebruiken of indirect betrokken zijn, zoals verwanten, VG-artsen en fysiotherapeuten. Belangrijke vragen zijn: 

• Willen zij de technologie gaan gebruiken?  

• Welke kansen en risico's zijn er?  

• Wat is nodig voor acceptatie?  

Nodig de betrokkenen zo veel mogelijk per functiegroep uit. Zo kun je de test goed afstemmen op wat deze groep nodig heeft. Plan per groep meerdere testmomenten van ongeveer één uur. Nodig zoveel mogelijk mensen uit: hoe meer deelnemers, hoe beter de input die je krijgt. Teamleden kunnen onderling afspreken wie op welk moment meedoet. 

Bepaal met de projectgroep welke gebruikersfuncties je demonstreert en welke vragen je daarover stelt tijdens de acceptatietest. Richt je op onderwerpen waarvan bekend is dat er vragen of onzekerheden bestaan. Gebruik ter inspiratie het Voorbeeld acceptatietest technologie in de woning.  

Bereid de bijeenkomst goed voor. Maak een agenda en een presentatie waarin je de deelnemers meeneemt in het doel van het project, wat het projectteam de afgelopen tijd heeft gedaan, wat de test inhoudt en hoe je dat samen gaat doen. Oefen de acceptatietest vooraf met het testteam: van ontvangst tot vertrek. Zo verloopt de test soepel en consistent.  

Zorg voor een warm welkom en een rustige start. Geef je presentatie en laat daarna de technologie zien in een logische vaste volgorde, zodat elke groep dezelfde uitleg krijgt. Zorg voor interactieve elementen: laat deelnemers de technologie zelf ervaren. Geef een paar mensen in de groep een gerichte opdracht en laat hen die uitvoeren. Denk aan het bedienen van een knop, het oproepen van hulp of het instellen van verlichting. Niet iedereen hoeft actief mee te doen — meekijken hoe collega’s iets doen, levert ook waardevolle inzichten op. Observeer hoe het gaat en vraag om reacties van de groep. Wat valt op? Wat vinden jullie goed? Wat kan beter? Welke kansen zien jullie? Welke risico's zijn er? Zou je dit willen gebruiken? Leg reacties vast in de testlijst.   

Een toestemmingsformulier voorafgaand aan de test is niet nodig als je de reacties uit de groep op een algemene manier vastlegt. Let dus op met vastleggen van namen en persoonlijke ervaringen.   

Dus niet: ‘Kim had op locatie de Zeemeeuw een cliënt die in zijn kamer was gevallen, en daarbij kneuzingen had opgelopen zonder dat ze het wist. Ze had meteen willen weten toen hij was gevallen.’ Maar wel: ‘Een begeleider vindt het belangrijk direct een signaal te ontvangen als een cliënt valt’.  

 Het kan helpen het gesprek op te nemen, leg dan wel uit wat je met opnames gaat doen. Na vastleggen van de reacties in de testlijst wis je de opnames in verband met AVG.  

 Bespreek na elke groep de acceptatietest met het testteam na en vul op basis van de gesprekken en observaties het Werkdocument technologie testen aan.  

Omdat er tijdens de acceptatietest veel gebeurt en niet alles gelijk besproken kan worden, is het nuttig om achteraf enkele vragen te stellen aan de deelnemers. Maak gebruik van een tool voor digitale vragenlijsten die daarvoor geschikt is (bijv. TEAMS, Survalyzer) of gebruik gewoon email. Vragen die je kunt stellen zijn:   

• Wat vond je van het bezoek?  

• Wat viel je op bij de gedemonstreerde functies?  

• Welke kansen en/of risico's zie je voor het project?  

• Wat wil je de projectgroep meegeven voor verdere stappen het project?

Evalueer de uitkomsten en bepaal je vervolgstappen.

Nu alle tests zijn uitgevoerd, verzamel je systematisch alle antwoorden van deelnemers en pak je alle testlijsten van de verschillende typen tests erbij.  

Evalueer de uitkomsten per test en stel een overzicht op waarin de belangrijkste bevindingen, knelpunten en ervaringen worden samengebracht. Het is belangrijk dat kennis en inzichten worden gebundeld, dit gebruik je voor het vervolg van je project. Samen bepaal je welke stappen je gaat ondernemen:  

• Technisch: Is dit nog steeds de leverancier en technologie waarmee we willen werken. Welke aanpassingen aan de technologie zijn noodzakelijk? Wat moet direct gebeuren en wat kan later, maar heeft wel prioriteit? Moeten er nog wijzigingen in de ICT-infrastructuur plaatsvinden?  

• Leverancier: Hoe was de samenwerking met de leverancier? Welke punten moeten worden besproken of aangepast samen met de leverancier?  

• Testomgeving: Welke aanpassingen willen we nog in de testomgeving doen en is er nog iets dat getest moet worden?   

• Randvoorwaarden: Welke organisatorische, praktische of juridische voorwaarden zijn er voor de ingebruikname?  

• Opdrachtgever: Welke bevindingen moeten worden teruggekoppeld en welke keuzes vragen om besluitvorming?